The Wannsee Conference

[20210215] Introduction

A couple of weeks ago, I joined to the Time Ghost Army, pretty much in reaction to Spartacus Olsson’s brilliant handling of the Wannsee conference in https://www.youtube.com/watch?v=Hd1gHrQdeuI (War Against Humanity sub-series). Citing Sparty from that episode @00:44:

“It’s a meeting of bureaucrats to settle the logistics of industrialized murder on a scale never seen before. It will be remembered as the Wannsee Conference.”

This hit me a lot, and at that time, I wanted to write a blog post specifically describing that event, and how I felt about it; why it meant so much to me. But I found it hard to do so at that time.

So here’s another attempt. Unfortunately, I have to write this in Dutch first; I hope to translate it later.

Aanleiding

Al vroeg in mijn leven (geen idee, vanaf toen ik een jaar of acht was, denk ik) wist ik dat ik gemaakt was voor techniek en wiskunde. Ik vond het allemaal geweldig intessant. Ik had dan ook totaal geen moeite (nou ja…) met exacte vakken op de middelbare school: Ik wilde het gewoon allemaal snappen, en bleef lezen/leren tot ik het begreep, en soms (veel) meer dan dat. Met andere woorden, qua motivatie zat het helemaal goed, en daar kom je echt ver mee.

Ik richtte me totaal op de vakken (technisch, wiskunde) die voor mij interessant waren, en de rest (talen, geschiedenis, aardrijkskunde, godsdient, zelfs biologie, whatever) interesseerde mij niet zoveel, dus daarvoor was het zaak een zesje of zeventje te halen… Ik zou het later toch niet echt nodig hebben…

Echter, dit zou allemaal veranderen in de loop van mijn leven: Na mijn overgang naar 4VWO op de middelbare school in Etten-Leur (de KSE), werd ik geplaatst op de ‘Oversteek’ groep op het Internaat waar ik verbleef (Edward Poppe, Etten-Leur). Ik raakte daar al snel bevriend met Pedro, en tot mijn stomme verbazing (mogelijk achteraf hoor) vonden we elkaar in een gezamenlijke passie: Geschiedenis, en dan met name de Tweede Wereldoorlog en fascisme. Niet dat we nou direct aanhangers waren van Mussolini, Hitler, Mussert, maar we deelden domweg een grenzeloze interesse in deze onderdelen van de geschiedenis. We werden daarbij ook nog eens gevoed door twee van de beste leraren die je je kon wensen: Bovee en (ik denk) Grosveld. Overigens waren er ook anderen met wie ik onwijs kon discussieren (Pierre, Harry). Voor maanden, zo niet jaren, hielden we elkaar scherp als het ging om de diverse conferenties (Jalta, von Ribbentrop, en dus ook Wannsee) die zo’n belangrijke rol speelden tijdens of in aanloop naar WO-2.

Al met al besloot ik een van de usual suspects in een exact vakkenpakket te laten vallen (ik meen dat dat dan Biologie of Economie moet zijn geweest), en Geschiedenis op te nemen in mijn eindexamenpakket. Dankjewel Pedro!

Na het behalen van mijn VWO diploma, verwaterde helaas het contact met Pedro. Maar de passie voor Geschiedenis (en ook politiek eigenlijk) was niet meer te stuiten.

Bezoek aan Wannsee

Jaren later, rond 2013 denk ik, deed ik met Hermine een stedentrip naar Berlijn. Ik was daar nooit eerder geweest, en het was een topreis. Met mijn geschiedenis-bagage, overtuigde ik haar samen een bezoek te brengen aan de Wannsee villa… Eigenlijk wist ik zelf ook niet waar ik aan begon, maar ik wilde er gewoon echt heen, wilde het zien en (nou ja) meemaken. Ik herinner me dat we een bus moesten nemen vanuit Berlijn en moesten uitstappen in the middle of nowhere (in de regen); slechts een klein bordje leidde ons naar de villa.

Het bezoek aan de Wannsee villa was overweldigend, en greep ons allebei heel erg aan. Ondanks de zeer subtiele bewegwijzering hadden “de Duitsers” in de villa volledig uitgepakt met een expositie over de conferentie en de Shoa in het algemeen. Waar je misschien aanvankelijk nog denkt dat je van een afstand een stukje geschiedenis van dichtbij meemaakt, kom je naar buiten met (een stukje van) het verdriet dat deze conferentie, deels, heeft veroorzaakt. Alle credits voor “de Duitsers” dus; echt een geweldige expositie.

Het bezoek aan Wannsee heeft daarna voor mij veel impact gehad. Het heeft ervoor gezorgd dat ik vanaf dat moment altijd het menselijke aspect van Geschiedenis ben gaan voelen. In 4VWO kun je nog van een afstand praten over Wannsee, Babi Yar, en er niets bij voelen. Dat is nu dus allemaal allemaal anders…

Het maakt mij een slecht potentieel historicus, omdat ik de emoties te veel toe laat. Maar gelukkig wel meer mens…

Wat maakt Wannsee zo bijzonder?

Hoewel deze post niet zozeer gaat over het historische perspectief, wil ik toch graag ingaan op het belang van de Wannsee Conferentie, en de reden waarom het mij zo raakt of op zijn minst bezig houdt.

De Wannsee Conferentie ging niet over de vraag of de Joden moesten worden uitgeroeid; deze beslissing was al jaren eerder genomen in Nazi Duitsland, zij het niet met zoveel woorden in openbaarheid… De vraag was hoe. Dit wordt ook expliciet gemeld door Sparty in de War Against Humanity episode.

Dit maakt het eigenlijk alleen maar erger: Niet of de Joden moeten worden uitgeroeid, maar de meest efficiente manier waarop was het onderwerp van discussie. Meer dan tien bureaucraten buigen zich over deze vraag, en onder het genot van een drankje en lekkere hapjes, worden aspecten als hoe, waar en wanneer de Joden te vermoorden behandeld, in minder dan twee uur. En, als je ‘The Conspiracy’ moet geloven, wist Heydrich hierbij ook nog de laatste haarden van verzet te breken. Verzet uit juridische hoek (Kritzinger, Stuckart), nota bene!

Al met al maakt dit voor mij de Wannsee Conferentie als het absolute toppunt van ontmenselijking.

Het roept bij mij ook de vraag op, raar genoeg, wat je onze nieuwe generatie nou moet bijbrengen over de 2e Wereldoorlog. Ik heb van deze oorlog nooit “last” van gehad; mijn beide ouders hebben de oorlog wel meegemaakt, maar zijn er niet (ogenschijnlijk) heel erg door geraakt. En naarmate de jaren verstrijken, zal het over te brengen beeld over de 2e Wereldoorlog en de Shoa steeds compacter moeten worden; er komt immers steeds meer belangrijke geschiedenis bij…

Toch heb ik nog steeds het gevoel dat de Wannsee Conferentie een essentieel onderdeel hoort te zijn van de geschiedenis die we aan onze kinderen doorgeven. Het geeft aan waartoe en waarschuwt waarvoor de mensheid in staat is…

Wannsee: Niet vergeten dus!

Daarna

Altijd persoonlijk enorm geinteresseerd gebleven in geschiedenis, met name wo-2, maar zoals gezegd met het emotionele aspect er nu bij. Voor wat betreft Wannsee uiteraard de diverse films meerdere malen gezien..

De aflevering waarin Sparty de Wannsee conferentie behandelde hakte er dus nogal in!